Home >> Over ons >> Jaarverslag 2022
In 2022 kon Terebinth, stichting voor funerair erfgoed, weer volop aan de slag, zonder corona-hindernissen. Voorgenomen themadagen gingen door en ook aan nieuwe thema’s en projecten is geen gebrek.
Het jaar 2022 begon de stichting met 459 donateurs, waarvan 109 bedrijven/organisaties. Er kwamen 22 donateurs bij en 19 donateurs verlieten de stichting (door overlijden of anderszins).
Belangrijk blijven de bekendheid van de stichting in den lande en de werving van (actieve) donateurs. Het doel van Terebinth bleef hetzelfde: aandacht vragen voor het beheer en behoud van funerair erfgoed.
Concrete samenwerking was er dit jaar onder andere met: Erfgoedvereniging Heemschut, Stichting Het Cuypersgenootschap, Genootschap Oud-Westland, Natuurlijk Delfland (rond de dreigende ruiming van het kerkhof aan de Dijkweg in Naaldwijk), Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Stichting Online-Verleden en met Stichting RIBO in Hengelo (die zorgde voor een kopie van de historische zerkenlichter in Weesp).
Bartho Hendriksen
Voorzitter stichting Terebinth
Bezoek mausoleum keizer Wilhelm II in Doorn. Foto Bartho Hendriksen
Samenstelling bestuur
De stichting nam dit jaar afscheid van voorzitter Bert Lever en penningmeester Pierre Pesch. Vanaf mei tot december maakten Anita van Loon (als voorzitter) en Annemarie van Rijn (als secretaris) deel uit van het bestuur. Het bestuur vergaderde in 2022 in totaal vijf keer. Aan het einde van het jaar 2022 bestond het bestuur uit:
- Voorzitter a.i. Bartho Hendriksen
- Penningmeester Arnold Visser
- Secretaris a.i. Elvire Vesseur
- Overige leden Korrie Korevaart en Eward Timmerman
Representatieve activiteiten/publiciteit
Terebinth kreeg aandacht in onder andere de bladen De Gooi- en Eemlander, De Stentor en het Algemeen Dagblad (editie Westland). Er werden de volgende lezingen / presentaties verzorgd:
- 22 februari, Netwerk Vrouwen van Katwijk: ‘Waarom werden er zoveel Leidse hoogleraren in Katwijk begraven?’ (Korrie Korevaart)
- 20 april en 18 mei, Stichting Funerair Erfgoed Tilburg in Tilburg: ‘Schoonmaken en onderhoud van grafstenen’ (Korrie Korevaart)
- 10 mei, Historische Vereniging Oud-Bennekom: ‘De Bennekomse begraafplaats in breder perspectief’ (Bert Lever)
- 22 mei, Stichting Begraafplaats Groene Kerk in Oegstgeest: ‘Doodse dingen’ (Wim Cappers)
- 15 september, Past Roterians Utrecht: ‘Funerair erfgoed, ga eens kijken!’ (Bert Lever)
- 15 oktober, Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, Laureatendag: ‘Henriëtte de Beaufort (1890-1982) en haar graf’ (Bert Lever)
- 26 oktober, gemeente Utrechtse Heuvelrug: ‘Teken en betekenis. Symboliek op begraafplaatsen’ (Wim Cappers)
- 3 november, Vrijmetselaarsloge in Sneek: ‘Doodse dingen’ (Wim Cappers)
- 7 december, Stichting Begraafplaats Groene Kerk in Oegstgeest: ‘Het laatste huis: over de graven van Johan Huizinga’ (Korrie Korevaart).
Gouden Terebinth 2022
Uitreiking oorkonde aan de drie genomineerden van De Gouden Terebinth 2022. Foto Clasien de Vries
De Gouden Terebinth, een tweejaarlijkse prijs (geldbedrag met wisseltrofee), werd in 2015 ingesteld om uit te reiken aan een persoon of organisatie die zich in het bijzonder inzet voor funerair erfgoed en het onder de aandacht brengen ervan. De Gouden Terebinth ging achtereenvolgens naar de Stichting Oude Groninger Kerken (2016), de Stichting Ter Navolging Tiel (2018) en de Stichting Sovjet Ereveld (2020). Op 12 februari 2022 (op begraafplaats Bosdrift in Hilversum) werd de prijs voor de vierde keer uitgereikt, deze keer aan de Stichting Vrienden van de begraafplaats Keern te Hoorn. Op 6 mei bevestigde voorzitter Bert Lever het bijbehorende Gouden Terebinth-schildje op het toegangshek van de begraafplaats.
Weekend van de Begraafplaats 2022
Het Weekend van de Begraafplaats, dat de stichting jaarlijks organiseerde in samenwerking met de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) en de Branche Vereniging Ondernemers Begraafplaatsbeheer (BVOB) ging in 2021 vanwege de corona nog in aangepaste vorm door (met 35 deelnemers). Gezamenlijk constateerden de organisatoren begin 2022 dat er al langer onvoldoende draagvlak voor het Weekend was en werd besloten met de centrale organisatie ervan te stoppen. Met name de LOB ziet een alternatief in de actieve deelname van begraafplaatsen aan de landelijke Open Monumentendagen in september.
Themabijeenkomsten
Themabijeenkomst begraafplaats Huis te Vraag in Amsterdam. Foto Ed Kuik
Op zondag 3 april 2022 kon het programma van de succesvolle themadag in ’s-Heerenberg uit 2021 herhaald worden, mét aandacht voor de Joodse Begraafplaats. Op 14 mei volgde er een themadag over ‘5000 jaar begraven in het Gooi, in Laren: van grafheuvel tot kerkhof’.
Een bezoek van de redactie aan de tentoonstelling Rouw in Huis Doorn (op 26 maart) werd de aanleiding om de speciale toestemming te vragen voor een bezichtiging van het keizerlijk mausoleum aldaar. Bij deze onverwachte extra bijeenkomst, op 18 juni, mocht helaas slechts een beperkt aantal personen aanwezig zijn.
Op 4 september vond de laatste themadag van dit jaar plaats, in Amsterdam, met een dagprogramma op begraafplaats Huis te Vraag, onder het motto ‘groener kan het niet’.
Elke themadag trok circa 25 deelnemers, merendeels donateurs.
werkgroep voorbereiding bijeenkomsten: Korrie Korevaart en Elvire Vesseur.
Adviesgroep Begraafplaatsen
Van oudsher adviseert Terebinth begraafplaatsen (eigenaren, beheerders, ambtenaren en andere belanghebbenden) ten aanzien van beheer en behoud. In 2022 waren er contacten met personen in onder meer Bavel, Bennekom, Brielle (waar een Terebinth-donateur een houten grafbord restaureerde dat op 23 december in aanwezigheid van Terebinth door burgemeester Gregor Rensen werd onthuld), Budel, Delft, Harlingen, Hendrik-Ido-Ambacht, Monnickendam, Naaldwijk, ’s-Hertogenbosch, Oudewater, Weesp, Workum en Zeewolde. Veel adviesvragen gaan over (kunst)historische aspecten, subsidies, ruiming en criteria/acties voor behoud. In Naaldwijk ijvert Terebinth inmiddels al een paar jaar (samen met Heemschut, Stichting Cuypersgenootschap, genootschap Oud-Westland en RK Natuurlijk Delfland) voor restauratie en behoud van de R.K. Begraafplaats aan de Dijkweg.
Leden van de adviesgroep zijn: Korrie Korevaart, Eward Timmerman, Wim Cappers, Anita van Breugel en Rita Hulsman.
R.K. Begraafplaats in Naaldwijk in de sneeuw. Foto Ger Sauer
Werkgroep Groen
De werkgroep Groen richt zich met name op het groen op begraafplaatsen, in het bijzonder op de voorlichting over (de bevordering van de) biodiversiteit op begraafplaatsen en over de landschappelijke aanleg van begraafplaatsen. In 2022 heeft de werkgroep, door drukke bezigheden van de leden, niet vergaderd.
Er is intussen wel gewerkt aan een handzaam boekje over het bevorderen van natuurwaarden op begraafplaatsen. Dit wordt gedaan door Eward Timmerman als vertegenwoordiger van Terebinth, samen met IPC Groen, LOB en Ada Wille (Landschaps- en Begraafplaatsarchitectuur).
Leden werkgroep Groen: Eward Timmerman, Rinny Kooi, Albert-Erik de Winter, Gert-Jan Dieters, Ada Wille en Jack Ariës.
Werkgroep Markante Nederlanders
Grafsteen en portret Henriette de Beaufort. Bron Historische Vereniging Oud-Bennekom
Deze werkgroep brengt graven (en urnen) van markante Nederlanders in kaart. Werkgroepsleden bezoeken individueel of met de werkgroep begraafplaatsen met het doel deze personen, hun uitvaart en hun grafmonumenten te beschrijven, zodat duidelijk kan worden vastgesteld welke graven waarom bewaard moeten worden. De teksten zullen onder meer verschijnen op de website van Terebinth.
De werkgroep bezocht op 16 mei de Algemene Begraafplaats in Bennekom en de begraafplaats Leeuwerenk in Wageningen. Bij de gemeente Wageningen werd als te bewaren graf aangemeld het graf van Anna de Waal (1906-1981), die de eerste Nederlandse bewindsvrouw was.
In samenwerking met de Historische Vereniging Oud-Bennekom en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde werd een nieuwe grafsteen op het graf van de schrijfster Henriette de Beaufort gerealiseerd. Deze werd op 9 november door monumentenwethouder Peter de Pater van de Gemeente Ede samen met werkgroepslid Bert Lever onthuld.
Leden werkgroep: Bert Lever, Henk Eijssens, Otto Lankhorst, Jenny Mateboer en Pierre Pesch.
Bureau Terebinth
Sinds 2017 kwam er ook dit jaar geen verandering in het werk voor het Bureau. Op berichten aan de stichting via telefoon en e-mail wordt om te beginnen gereageerd door het Bureau. De verzending van boeken en losse nummers van het tijdschrift is met de verzending van de facturen een taak van het Bureau, evenals de zorg voor de persberichten en de inschrijving van nieuwe donateurs. Met name in de periode 2020-2022 zijn er honderden bestellingen verstuurd vanwege publicaties van Over de groene zoden 1 en 2.
Medewerker: Korrie Korevaart,
Platform Funerair Erfgoed
Het Platform Funerair Erfgoed bij de RCE bestaat sinds begin 2018 en is bedoeld om op landelijk niveau het funerair erfgoed onder de aandacht te brengen en kennis en ideeën op het gebied van funerair erfgoed te delen. Het platform organiseerde in 2022 twee webinars: op 6 april over diversiteit, begraven van minderheden in Nederland en op 26 oktober over financiering van funerair erfgoed op begraafplaatsen.
De stuurgroep van het platform wordt, behalve door Bert Lever (die als vertegenwoordiger van Terebinth voorzitter van de stuurgroep is) en een medewerker van de RCE, gevormd door vertegenwoordigers van de Federatie Grote Monumenten Gemeenten, de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen, Landschappen.nl en de Stichting Oude Groninger Kerken.
Terebinth, tijdschrift voor funerair erfgoed
De redactie leverde vier boeiende nummers, met aandacht voor historische onderwerpen, maar ook voor het leven van plant en dier op begraafplaatsen anno 2022. Op de achterzijde waren steeds historische foto’s te zien, maar binnenin was er ook te lezen over actuele onderwerpen, zoals de berging van vermiste vliegers en de publieke rouw na de aanslag op Peter R. de Vries.Eind 2022 is besloten de omvang van het blad in 2023 uit te breiden van 28 naar 32 pagina’s, zodat er wat meer lucht in de vormgeving gebracht kan worden en de foto’s maximaal tot hun recht kunnen komen.
Eindredacteur Jenny Mateboer nam nog twee nummers voor haar rekening en werd met ingang van nummer 3 opgevolgd door Corine Hendriks. Koos Brando Bravo, Korrie Korevaart (hoofdredacteur), Bert Pierik (beeldredacteur), Wouter Schrover en Tjitske Zuiderbaan bleven in de redactie, bijgestaan door de vaste medewerkers: Wim Cappers, Bartho Hendriksen en Liesbeth Vermeulen.
Overige publicaties
Er was ook in 2022 vraag naar de wandelgids Over de groene zoden 2 en die werd in een beperkte oplage bijgedrukt. Het setje werd weer compleet met de verschijning in februari van een geactualiseerde herdruk van Over de groene zoden 1, oorspronkelijk uit 2015. Deze uitgave kon er komen dankzij de steun van een aantal sponsoren. Redactie: Bartho Hendriksen en Korrie Korevaart.
Ter gelegenheid van het afscheid van Bert Lever verscheen eind juli een bundel met de 22 columns die hij als voorzitter in de periode 2017-2022 voor het blad schreef, onder eindredactie van Jenny Mateboer.
Website en social media
De inhoud van de website werd door de webredactie verder bijgewerkt. Er werd een keuze gemaakt voor een nieuw beheersysteem en na de vaststelling van een definitief programma van eisen en een offerteronde bij enkele web-bedrijven is de bouw van de nieuwe website voorbereid.
Via de Facebookpagina van Terebinth werd ook dit jaar een groot aantal berichten verspreid. Berichten, vooral over activiteiten van Terebinth, werden ook verspreid via de LinkedIn-pagina van de stichting.
Beheer website: Jenny Mateboer en Pierre Pesch, vanaf december: Bartho Hendriksen. Facebookpagina: Korrie Korevaart en Bert Lever; LinkedIn: Bert Lever, vanaf december: Bartho Hendriksen.
Vooruitblik 2023
Punten van aandacht zijn de bestuurlijke kracht van de stichting en een goede verdeling van het werk. Potentiële donateurs moeten overal gezocht worden. De introductie van de nieuwe website en de uitbouw daarvan zijn een stimulans voor iedereen.
Uit het oogpunt van interesse en aandacht voor funerair erfgoed in het algemeen valt het te betreuren dat de centrale organisatie van een Weekend van de Begraafplaats niet levensvatbaar lijkt. De stichting stimuleert begraafplaatsen toch zoveel mogelijk eind mei/begin juni een eigen weekend te organiseren – naast deelname aan de landelijke Open Monumentendagen, Lichtjesavonden, rondleidingen etc. Ook in dat licht zal Terebinth streven naar een volgend deel in de serie Over de groene zoden.
In 2023 valt de voorbereiding voor de vijfde uitreiking van de Gouden Terebinth, in 2024. Ook dit wordt weer een uitgelezen kans om kandidaten en genomineerden met hun werk over het voetlicht te brengen en te laten zien wat – vooral dankzij het werk van honderden vrijwilligers – de potentie van funerair erfgoed is wat betreft flora, fauna, hergebruik en multifunctioneel nut.
Financiën
Het financieel verslag, met exploitatieoverzicht 2022 en balans van eind 2022, is als bijlage bij het Jaarverslag gevoegd.
Colofon
Jaarverslag 2022 is een uitgave van stichting Terebinth.
Leiden, maart 2023
Tekst: Korrie Korevaart
Vormgeving: Bartho Hendriksen