Bescherming
Doel van de dag was om aandacht te vragen voor de historie van begraven en begraven worden op landgoederen in het algemeen, en op Slot Zuylen in het bijzonder. Ook om een lans te breken voor dit erfgoed: het is van belang dat overheden, organisaties en eigenlijk iedereen zich realiseert dat niet alleen kastelen en landhuizen bescherming verdienen, maar dat bijbehorende graven en begraafplaatsen in de bescherming meegenomen moeten worden.

Het ochtendprogramma behandelde de funeraire aspecten van het leven op kastelen, (historische) landgoederen en buitenplaatsen. Begraven op eigen grond is beslist één zo’n aspect, liet cultuurhistoricus Wim Cappers zien. Bert Speulman, mededirecteur van de organisatie Natuurbegraafplaatsen van Waarde, ging in op een eigentijdse exploitatie van het landgoed: de ontwikkeling van natuurbegraafplaatsen.

 

De derde voordracht was van juwelenexpert en -taxateur Anita Veenendaal. Zij vertelde over de betekenis van juwelen en de rouwetiquette onder de adel.

Familiebegraafplaats
Daarna bezocht de groep de nabijgelegen buitenbegraafplaats, een van de oudste van ons land: begraafplaats Oud-Zuilen. Deze werd in 1781 door een broer van de schrijfster Belle van Zuylen (1740-1805) aangelegd. Speciale aandacht kreeg de familiebegraafplaats van Van Tuyll van Serooskerken. Een lid van de familie, Willem Bunjes, gaf toelichting.
Beheerder Co de Wildt wachtte het gezelschap na terugkeer op met koffie en vertelde over het reilen en zeilen van de begraafplaats. Voor hem op tafel stond de Bronzen Troffel, de erfgoedprijs die de gemeente Stichtse Vecht jaarlijks uitreikt aan de ‘eigenaar/initiatiefnemer/aannemer van het mooist of best gerestaureerde monument in de gemeente’. In 2022 ontving de begraafplaats Oud-Zuilen de prijs voor de zorg waarmee deze plek wordt gekoesterd door bijna twintig toegewijde vrijwilligers.

Dick den Hartog leidde de groepen rond op de begraafplaats. Hij besteedde ruim aandacht aan de natuurlijke begraafplaats die hier sinds 2022 wordt ontwikkeld. Maar ook het graf van hoogleraar F.C. Donders (1818-1889), de grondlegger van de oogheelkunde in Nederland, komt de bezoeker hier tegen, evenals het fraaie grafmonument van verzetsstrijder Henny Knipschild (1914-1944).

Rouwsieraden
De deelnemers aan de themadag kregen bovendien een rondleiding in het slot. Daar waren – speciaal voor deze gelegenheid – de rouwjuwelen uit de collectie van Slot Zuylen te zien. Het gaat hoofdzakelijk om sieraden van zwart glas, met een enkel stuk van fijn gietijzer, het zogenoemde Fer de Berlin. Anita Veenendaal gaf ter plekke extra informatie.
Verrassend waren de kamer met de wandtapijten en het vertrek met meubels ontworpen door de nog jonge Gerrit Rietveld (1888-1964). Bepaald niet waar we nu bij zijn werk aan denken; interessant dat dit vroege werk hier bewaard is. De vertrekken van Belle van Zuylen ontroeren. De kamer met haar schrijftafel heeft een badgelegenheid achter het kamerscherm.
Onze gids Frank vertelde gedreven over interieur en inboedel. Wie weet wat er rechts in de hoek van de keuken staat, die steelt zijn hart.

Met dank aan iedereen die bijdroeg aan het welslagen van deze dag!

Foto’s
© Hester van der Hoorn

• Wim Cappers hield een lezing over de funeraire cultuur op landgoederen sinds de negentiende eeuw. De invloed van de Fransman Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), die werd begraven op een eiland in Ermenonville, was groot. Zeker ook in Nederland onder de elite. De natuur kreeg expliciet een rol in de rouwcultuur, met name bij de eerste familiegraven die buiten de kerk en buiten de bebouwde kom werden aangelegd.

• Bert Speulman schetste met name de ontwikkeling van natuurbegraafplaatsen op landgoederen als onderdeel van natuurontwikkeling, -beheer en -behoud. Hij benadrukte de positieve kanten, onder andere het gebruik van natuurlijke materialen en de eeuwigdurende grafrust.

• Anita Veenendaal legde de betekenis van een aantal edelstenen voor de middeleeuwer uit. Ze beschermden de dragers tegen bepaalde ziekten en fungeerden ook wel als memento mori: ze kunnen ons helpen te realiseren dat we sterfelijk zijn, zoals de oorbel in de vorm van een skeletje. Sieraden gemaakt van het haar van de overledene hielden de dierbaren na hun dood tastbaar dichtbij. Rouwsieraden mochten niet te zeer blinken, vandaar dat sieraden van zwart git en imitaties van deze steensoort bij uitstek bij de rouw van de elite hoorden.

Slot Zuylen
Nog steeds is er wat van de basis van het slot te zien, van de woontoren die Steven van Zuylen hier rond 1250 liet bouwen. Het huidige kasteel dateert uit de eerste helft van de zestiende eeuw. Het is ingericht zoals de familie Van Tuyll van Serooskerken het in 1950 achterliet en geeft een goed beeld van de manier van leven van de leden van een adellijke familie.