Joodse begraafplaats
De Joodse begraafplaats werd in 1642 in gebruik genomen door de Hoogduitse (Asjkenazische) gemeente. Het is de oudste begraafplaats van de Hoogduitse Joden in Amsterdam. De begraafplaats telt nu zo’n 45.000 graven. Het is de grootste Joodse begraafplaats in Nederland en tevens een van de oudste. De oudste bewaard gebleven stèle dateert uit 1655.
Omdat Joodse begraafplaatsen niet geruimd mogen worden, is hier steeds uitgebreid. De huidige omvang is ongeveer 15 ha. De Joodse gemeente Amsterdam (de Nederlands-Israëlitische HoofdSynagoge, NIHS) is de eigenaar.
De Joodse geschiedenis is hier te zien in velerlei vormen: bijzondere graven, karakteristieke zerken, oudtestamentische teksten, joodse symbolen en jaartallen op de zerken, specifieke gebouwen en herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.
Op de begraafplaats liggen verschillende bekende Nederlanders begraven, zoals de musicus en journalist Max Tak, de dichter Hanny Michaelis, journalist Jaap van Meekeren, tv-presentator en theatermaker Marc de Hond en televisieredacteur en -regisseur Ellen Blazer.
Rijksmonument
Het complex van de begraafplaats met de bakstenen muur met eerste aanleg in 1640 is samen met de begraafplaatsaula en het metaheirhuis een rijksmonument.
Het geheel is een rijksmonument van architectuur- en cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een gaaf bewaard gebleven Joodse begraafplaats met waardevolle grafmonumenten. In de kern is de begraafplaats 17e-eeuws, met uitbreidingen in de 18e en 19e eeuw.
De twee genoemde gebouwen zijn uit 1933 en ontworpen door de joodse architect Harry Elte PHzn. (1850-1944). Harry Elte was een leerling van Berlage. Hij ontwierp in Amsterdam o.a. de Rav Aron Schuster-synagoge aan het Obrechtplein en het Portugees-Israëlitisch Ziekenhuis aan de Henri Polaklaan. Ook ontwierp hij de grafzerken van zijn ouders, die ook op deze begraafplaats liggen. Harry Elte overleed in het concentratiekamp Theresienstadt, waarschijnlijk aan een longontsteking.
Oude en nieuwe velden
Direct na binnenkomst van de begraafplaats ligt rechts het oudste grafveld. Hier liggen wel graven maar zijn nog weinig grafstenen te zien. Die zijn gebruikt toen de Franse soldaten die Naarden veroverd hadden, in 1672 naar Amsterdam wilden oprukken. Ze stuitten op de Hollandse Waterlinie, die onder water stond. De grafstenen deden dienst als rijplaten. Na klachten van het kerkbestuur stopte dit gebruik, maar toen was het kwaad al geschied. Ook het begraven lag in die periode stil.
De grafvelden A en C liggen gedeeltelijk in het bos
Pas toen de Fransen zich in 1673 hadden teruggetrokken, werden de overledenen, die in de buurt van de Oostelijke eilanden tijdelijk ter aarde waren besteld, weer opgegraven en hier herbegraven.
De grafvelden aan de rechterkant van het hoofdpad dateren uit de periode 1642-1940 (A t/m D). De grafvelden A en C liggen gedeeltelijk in het bos.
De velden links van het hoofdpad worden vanaf 1934 gebruikt (velden E t/m G). Speciale plekken zijn het kinderveld (heel jonggestorven kinderen), de Sjeimesplek en het Urnenveld.
In de urnen bevindt zich as van vermoorde joden die in de oorlog werden gecremeerd. Op de Sjeimesplek worden niet langer gebruikte religieuze boeken en voorwerpen begraven.
Stichting Stenen Archief
Deze stichting zet zich in voor het behoud en herstel van Joodse begraafplaatsen. In Terebinth 2024-4 schreef Liesbeth Vermeulen hier een artikel over. De stichting heeft met drones de situatie van de grafstenen in beeld gebracht. Er is een plattegrond gemaakt van de begraafplaats, zowel boven- als ondergronds. Zo probeert men verloren gegane stenen op te sporen. Ook probeert men alle stenen te identificeren. Een tijdrovende klus. Wanneer een steen geïdentificeerd is, komt er een foto en een artikel op de website https://nld.stenenarchief.nl.
Lees het artikel van Liesbeth Vermeulen, want de rondleiding gaat niet specifiek in op het onderzoek van het Stenen Archief.
Programma:
• Ontvangst met koffie/thee
• Welkom door een bestuurslid van Terebinth
• Film
• Rondleiding
• Nazit, vragen stellen, nabespreken.
De brochure ‘Joodse begraafplaats Muiderberg’ met veel achtergrondinformatie is bij de gids te koop.
Aanmelden
Uiterlijk vrijdag 24 oktober 2025 door onderstaand formulier in te vullen en de deelnamekosten over te maken.
Deelnemers en kosten
Maximaal 25 deelnemers.
Deelnamekosten voor donateurs: € 7,50 p.p., voor niet-donateurs: € 10,- p.p.
Bereikbaarheid en parkeren
Aan de Googweg, tegenover de ingang van de begraafplaats is het parkeerterrein voor de begraafplaats.
OV: vanaf treinstation Weesp rijdt een bus naar Muiderberg, daarna nog 4 minuten lopen.
Kleding en gedrag
Op een Joodse begraafplaats staat respect voor de doden en hun zielenrust centraal. Aan bezoekers wordt verzocht:
• Passende kleding te dragen; mannen komen niet in korte broek; vrouwen houden bovenbenen en armen bedekt.
• Mannen dragen een hoofddeksel; dit kan een keppeltje zijn, maar een hoed, pet of muts kan ook.
• In de buitenruimten niet te eten, te drinken of te roken.
• Niet over de graven te lopen of tegen de zerken te leunen.
• De rust te bewaren en andere bezoekers niet te storen.
• Bij het fotograferen of filmen rekening houden met de gevoelens en privacy van de nabestaanden, wat o.a. betekent dat u geen namen in beeld brengt en grote terughoudendheid betracht bij het plaatsen van materiaal op social media.
Aanmeldformulier: